Unieke bijbel te bewonderen in het Westfries Museum Hoorn

HOORN – Het Westfries Museum in Hoorn heeft een bijzonder 17e-eeuws topstuk aan de collectie kunnen toevoegen. Een rijk gedecoreerde zilveren boekband met een zeldzame editie van het Nieuwe Testament, in 1623 gedrukt in Hoorn.

Westfries Museum gaat sluiten

Boekband en bijbel zijn nog in originele staat, de bijbel bevat zelfs de namen van drie van de 17e-eeuwse eigenaren handgeschreven op het schutblad. Deze zeer welkome aanvulling op de collectie wordt na de renovatie van het museum hét topstuk van het thema ‘Geloof’. Maar voor de sluiting van het museum is de aanwinst nog twee weken voor iedereen te bewonderen t/m 1 juni 2025. De aankoop werd mede mogelijk gemaakt door de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar KOG-Vereniging Rembrandt Fonds en haar Mr. J.J.A.M. Kennis Fonds).

Lees ook: Westfries Museum voor ingrijpende restauratie ruim 2 jaar gesloten

Bijbel uit 1623

In de bijbel staat te lezen: ‘Gedruckt na de oudste ende correctste Copije van Nicolaes Biestkens. Door Zacharias Cornelisz, Boeckverkooper tot Hoorn, 1623’. Directeur Ad Geerdink is opgetogen over de verwerving. “Deze zeldzame in Hoorn gedrukte bijbel met zijn ongekend fraaie en rijk gedecoreerde zilveren boekband is een aanwinst uit duizenden. En niets minder dan een historische sensatie door handgeschreven vermelding van de eerste eigenaren. De bijbel en de vermelde namen doen een Doopsgezinde context vermoeden. Er is inmiddels al onderzoek gedaan naar de namen die vermeld staan op het schutblad, maar dat heeft nog niet tot een positieve identificatie van de 17e-eeuwse eigenaren geleid.”

Zeldzaam en rijkgedecoreerde bijbel

De bijbel met zilveren boekband is afkomstig uit de collectie van de gepassioneerde verzamelaar Bernie Vervoort, die recent overleed. Het bijzondere erfgoed kon worden verkregen met behulp van Vereniging Rembrandt, de Kerkmeijer-De Regt Stichting en de Vrienden van het Westfries Museum. De ondersteuning werd verleend omdat de bijbel met boekband voor de geschiedenis van Hoorn uiterst relevant is. Zo is de zilveren boekband vanuit kunsthistorisch oogpunt interessant. De boekband is rijk gedecoreerd en de stijl van de ornamentiek is geïnspireerd op de ornamentprenten van Theodor de Bry. (Luik 1528 – Frankfurt 1598).

Ook het werk van de Vlaamse graveur Adriaen Collaert heeft mogelijk tot inspiratie geleid. Er zijn onder andere verschillende bloemen te zien, twee aapjes, een schaal met vruchten, een paar gevleugelde huisjesslakken, opspringende honden, een vrouwelijke en een mannelijke gevleugelde herme, vogels en vlinders.

Geert-Jan Janse, directeur van Vereniging Rembrandt, gaf in zijn openingswoord bij de onthulling op 15 mei aan dat Vereniging Rembrandt de aankoop dan ook graag ondersteunde. “Niet alleen zijn deze vroeg 17e-eeuwse Noord-Nederlandse zilveren boekbanden uiterst zeldzaam, ook de vormgeving, uitvoering en het graveerwerk is van een hele hoge kwaliteit. Dit maakt de zilveren boekband ook waardevol voor de landelijke kennis over de vroeg 17e-eeuwse zilversmeedkunst.”

Inkijkje in Hoornse 17e-eeuwse handel en wandel

Het belang betreft echter ook de inhoud: de bijbel zelf. Het Westfries Museum heeft zeer weinig religieuze objecten in de collectie met een Doopsgezinde achtergrond. En dat terwijl Doopsgezinde kooplieden een grote rol speelden in de opbloeiende handel in West-Friesland vanaf het eind van de 16e-eeuw, zoals Pieter Jansz Liorne, zoon van de Doopsgezinde voorganger Jan Willemsz en ‘uitvinder’ van het fluitschip.

De gereformeerde stedelijke overheid nam een tolerante houding aan ten aanzien van deze andersgelovigen, zoals dus blijkt uit de vrijheid die de bekende Hoornse drukker en uitgever Zacharias Cornelisz. had om drukwerken met een Doopsgezinde signatuur te drukken en te verspreiden. In zijn voorwoord laat Zacharias Cornelisz de lezer weten dat hij speciaal voor deze uitgave een kleine letter heeft laten maken, zodat het boekje op reis meegenomen kan worden. De bijbel met zilveren boekomslag geeft hiermee ook een uitzonderlijk inkijkje in de Hoornse handel en wandel uit deze periode.

Ook relevant voor Collectie Nederland

De eigendomsgeschiedenis van de bijbel is terug te voeren tot 1900. Meer dan 100 jaar is het bijzondere stuk onderdeel van een Zwitserse privécollectie. In 2011 wordt de bijbel op een boekenveiling in Zürich verkocht. De nieuwe eigenaar is gepassioneerd verzamelaar Bernie Vervoort, die vervolgens veel onderzoek naar het kostbare en waardevolle object doet. Vlak voor zijn overlijden in april dit jaar, gaat zijn grote wens in vervulling. De bijbel keert terug naar Hoorn, de plaats waar die in 1623 werd gedrukt.

“De bijbel met zilveren boekomslag vormt hiermee op alle vlakken een waardevolle en welkome aanvulling,” aldus Ad Geerdink. “Niet alleen als aanwinst voor de collectie van het Westfries Museum, maar ook voor de Collectie Nederland. Het wordt dan meteen het topstuk van het thema ‘Geloof’ in de vernieuwde presentatie van de museumcollectie, waar momenteel aan wordt gewerkt.”

De zilveren boekband met bijbel is vanaf 16 mei t/m 1 juni nog te zien in het Westfries Museum. Deze is de laatste twee weken toegevoegd aan de huidige expositie TIME in FASHION.

Op 2 juni 2025 sluit het museum voor een ingrijpende renovatie tot medio 2027.

Westfries Museum
Roode Steen 1 in Hoorn
Openingstijden: dinsdag t/m zondag 11.00 tot 17.00 uur
Tickets en meer informatie: www.westfriesmuseum.nl