WEST-FRIESLAND, 1 december 2025, De voorzieningenrechter heeft de vordering van Farmers Defence Force (FDF) om zeven PAS-melders direct te legaliseren afgewezen. Volgens de rechter ontbreekt een noodzakelijk causaal verband tussen de onrechtmatige PAS-wetgeving en het ontbreken van een volledig gelegaliseerde bedrijfsvoering. Daarmee krijgen de betreffende boeren geen onmiddellijke oplossing, ondanks hun jarenlange onzekerheid.
Achtergrond: wat zijn PAS-melders?
PAS-melders zijn agrarische ondernemers die destijds hun bedrijf mochten voortzetten door een eenvoudige melding te doen binnen het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Een natuurvergunning was daarbij niet nodig. Later werd het PAS echter onverbindend verklaard, omdat het in strijd was met de Habitatrichtlijn. Hierdoor kwamen veel boeren onverwacht in een juridisch grijze zone terecht. Ze werkten feitelijk zonder geldige vergunning.
FDF stelde in het kort geding dat deze ondernemers buiten hun schuld in illegale situaties zijn beland. De organisatie wilde daarom dat de rechter de Staat zou verplichten om de bedrijfsvoering van deze boeren onmiddellijk te legaliseren.
Verweer van de Staat: legalisatie niet zomaar mogelijk
De Staat betoogde dat de PAS-melders destijds rechtsgeldig konden melden. De latere onverbindendverklaring deed het systeem wegvallen. Hoewel de Staat erkent dat het probleem moet worden opgelost in samenwerking met de provincies, ziet zij geen ruimte voor directe legalisatie of een algemeen pardon. Hiervoor moet namelijk eerst voldoende stikstofruimte worden gecreëerd. Dit zou op korte termijn onmogelijk zijn.
Wel kondigde de minister aan dat er maatwerkoplossingen worden ontwikkeld om individuele PAS-melders te helpen, maar dat kost tijd. Het vereist zorgvuldige juridische onderbouwing.
Waarom de rechter het verzoek afwijst
Volgens de voorzieningenrechter is er geen causaal verband tussen de onrechtmatige PAS-wetgeving en de eis tot legalisatie. De rechter legt uit dat de vergunningplicht voor deze boeren voortvloeit uit de Habitatrichtlijn, die in Nederland is geïmplementeerd via de Omgevingswet. Die vergunningplicht bestond altijd al. Ook toen het PAS van kracht was. De vrijstelling voor PAS-melders bleek achteraf onrechtmatig.
Cruciaal is dat de rechtmatige situatie niet zou zijn dat PAS-melders zonder vergunning mochten werken. Maar dat zij vanaf het begin een natuurvergunning hadden moeten aanvragen. Die situatie kan de rechter niet herstellen via een verplichte legalisatie.
Conclusie
Hoewel FDF vindt dat de overheid verplicht is om haar fout te herstellen, ziet de rechter geen juridische basis om het gevorderde te honoreren. PAS-melders blijven voorlopig afhankelijk van maatwerktrajecten en provinciale oplossingen om hun bedrijfsvoering alsnog te legaliseren.
Voor veel boeren betekent dit opnieuw uitstel en onzekerheid. Juridisch staat vast dat directe legalisatie niet via de rechter kan worden afgedwongen.
Ontdek meer van Westfriesland Praat
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.