Er zijn oorlogen gevoerd over religie, land en macht. Maar er is één strijd die al eeuwenlang suddert in de krochten van de Nederlandse geschiedenis: Friezen versus West-Friezen. Voor buitenstaanders lijken het gewoon twee groepen mensen die allebei houden van koeien, klei en keiharde wind, maar wie beter kijkt, ziet dat dit conflict dieper gaat dan een sloot in Drechterland.
Het begon allemaal in de vroege middeleeuwen, toen de echte Friezen – zeg maar de OG’s van de Friese klei – besloten dat ze heersers waren van de hele noordelijke kust. Ondertussen zaten de West-Friezen, de wat dwarse neefjes uit het westen, lekker hun eigen ding te doen: bier brouwen, dijken bouwen en hun eigen regels maken. En regels waren heilig in die tijd, vooral als je de enige was die ze begreep.
De Friezen vonden dat de West-Friezen zich maar eens moesten schikken. “Één volk, één leider, één Grutte Pier!” riepen ze, terwijl ze hun houten zwaarden zwaaiden.
De West-Friezen antwoordden nuchter: “Ja, doei, wij gaan echt niet luisteren naar een stelletje kaaskoppen uit het noorden.”
En zo begon de ellende.
Grutte Pier: De Hulk van Friesland
En toen was daar Grutte Pier.
Stel je een man voor van ruim twee meter, met handen zo groot dat hij in één klap een koe kon melken én slachten. Pier Gerlofs Donia, zoals hij officieel heette, was geen man, maar een natuurverschijnsel. Toen zijn boerderij door Hollandse troepen werd platgebrand en zijn vrouw werd vermoord, besloot Pier dat er nog maar één carrièrepad voor hem openlag: fulltime wreker.
Met zijn zwaard, dat zo groot was dat het vandaag de dag waarschijnlijk als windmolenblad zou dienen, ging hij op rooftocht. Hij werd de schrik van de Zuiderzee.
Zijn favoriete bezigheid? Schepen kapen en hun bemanning testen met een taalkundige quiz. Hij liet hen een zin zeggen in het Fries: “Bûter, brea en griene tsiis, wa’t dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries.”
Wie het niet foutloos uitsprak, mocht het water van heel dichtbij bekijken.
De West-Friezen? Die vonden Grutte Pier vooral… lastig. Ze waren niet dol op de Hollanders, maar nóg minder op een overenthousiaste Fries met een megazwaard die dacht dat hij de baas was. Dus probeerden ze neutraal te blijven, maar dat werkte niet altijd. Het was een beetje alsof je moest kiezen tussen een storm of een overstroming.
Rooftochten en Rivaliteit
De Friezen en West-Friezen hebben elkaar eeuwenlang dwarsgezeten. De Friezen vonden de West-Friezen slappelingen die zich te snel lieten inpalmen door de Hollanders.
De West-Friezen zagen de Friezen als koppige windhoofdige dwepers met een taal die klonk alsof iemand een mond vol dropjes had.
Soms sloeg de rivaliteit zelfs door in pure pettiness. Als een West-Friese visser een dikke vangst had, kwam er gegarandeerd een Friese piraat langs om “even belasting te heffen”. En als de Friezen weer eens een dijk doorstaken om de Hollanders te pesten, stonden de West-Friezen de dag erna tot hun knieën in de modder, terwijl ze mompelden: “Dank je wel, buurman.”
Vandaag de Dag
Tegenwoordig lijkt de strijd voorbij, maar onderhuids borrelt het nog. Zet een Fries en een West-Fries in dezelfde kroeg en laat ze discussiëren over wie de beste skûtsjes bouwt, en je hebt binnen vijf minuten een cultureel conflict dat alleen met veel bier te blussen is.
De West-Friezen pronken met hun kaasmarkten en tulpenvelden, terwijl de Friezen zich verschansen achter hun elf steden en beweren dat hun taal de oudste van Nederland is. Ondertussen weet niemand meer precies waar de grens ligt. Sommigen beweren zelfs dat West-Friesland eigenlijk gewoon Noord-Holland is, maar zeg dat vooral niet hardop in een café in Hoorn – tenzij je dol bent op discussies én blauwe plekken.
Conclusie
De strijd tussen Friezen en West-Friezen is misschien niet meer zo bloederig als vroeger, maar hij leeft nog steeds voort in de harten van beide kampen. Of zoals een oude visser uit Medemblik het ooit zei:
“We lijken op elkaar, maar dat maakt het alleen maar erger.”
Dus, de volgende keer dat je in Friesland of West-Friesland bent, glimlach vriendelijk, bestel een biertje, en vraag vooral niet wie er beter is. Tenzij je zin hebt in een nieuwe historische veldslag – maar dan wel met bitterballen in plaats van bijlen.
Henk Prins
Ik schrijf mijn column op persoonlijke titel
Mijn columns kom je ook bij andere media tegen
Ontdek meer van Westfriesland Praat
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.