Toekomstbestendige Mobiliteit in Noord-Holland Noord

NOORD-HOLLAND, 25 november 2025 – Noord-Holland Noord zet vol in op duurzame bereikbaarheid en een robuust mobiliteitssysteem. Deze ambitie staat centraal in de geactualiseerde bereikbaarheidsvisie Noord-Holland Noord (november 2025). Met bijna 700.000 inwoners en plannen voor 68.000 nieuwe woningen tot 2040 groeit de regio hard. Wegen en spoor lopen nu al tegen de grens van hun capaciteit aan. Met de voorziene groei van het aantal verplaatsingen moet de regio nu actie ondernemen om latere problemen te voorkomen. Goede bereikbaarheid is randvoorwaardelijk voor verdere groei, en daarom is deze visie geactualiseerd met een frisse blik op brede welvaart en duurzaamheid.

Aanleiding voor de geactualiseerde visie

De aanleiding voor de actualisatie ligt in de snel veranderende omstandigheden en ambities van de regio. Noord-Holland Noord kent stevige groei in bevolking, woningen en banen. Belangrijke mobiliteitssystemen – van autosnelwegen tot spoorlijnen – naderen hun maximale capaciteit. Als er niets gebeurt, dreigen knelpunten die de leefbaarheid en economische ontwikkeling belemmeren. Om dit voor te zijn, hebben provincie en regio de bereikbaarheidsvisie Noord-Holland Noord geüpdatet. Een extra motivatie is de nieuwe focus op Brede Welvaart: men kijkt niet meer alleen naar economie, maar ook naar welzijn, duurzaamheid en inclusiviteit. Deze brede blik maakt besluitvorming vollediger en eerlijker, en sluit aan bij het integrale ontwikkelperspectief NHN (ruimtelijke toekomstvisie).

Opgaven en knelpunten in de regio

In de visie zijn de belangrijkste opgaven en knelpunten voor mobiliteit in Noord-Holland Noord benoemd. Enkele opvallende punten:

• Verkeersveiligheid en doorstroming: Op diverse provinciale wegen (zoals de N9, N99, N242 en N203) doen zich verkeersveiligheidsproblemen voor. Daarnaast kampen de A7 snelweg en de ring rond Alkmaar nu al met congestie, vooral tijdens spitsuren. Deze knelpunten belemmeren een vlotte doorstroming van verkeer.
• Oost-westverbindingen: Veel vervoer in de regio is georiënteerd op noord-zuid (richting Amsterdam of de Randstad). Dwarsverbindingen van oost naar west zijn relatief zwak ontwikkeld. Dit is opvallend, omdat er sterke relaties zijn tussen bijvoorbeeld West-Friesland en de Kop van Noord-Holland. Het ontbreken van goede oost-westverbindingen beperkt zowel woon-werkverkeer als regionale logistiek.
• Openbaar vervoer en spoor: Voor een toekomstbestendige mobiliteit is een robuust OV-netwerk cruciaal. Echter, de spoorcapaciteit richting Amsterdam (Metropoolregio Amsterdam, MRA) is nu al onvoldoende. De spoorlijnen naar Den Helder (Helderse lijn) en naar Hoorn kampen met beperkingen, mede door spoorwegovergangen die frequenter treinverkeer in de weg staan. Zonder het oplossen van deze knelpunten – bijvoorbeeld door ongelijkvloerse kruisingen – kan de geplande frequentieverhoging (Programma Hoogfrequent Spoor, PHS) niet worden gerealiseerd, wat duurzame bereikbaarheid onder druk zet.
• Verdwijnende voorzieningen & mobiliteitsarmoede: In kleinere kernen verdwijnen voorzieningen (winkels, zorg, scholen), waardoor inwoners langere afstanden moeten afleggen. Niet iedereen heeft echter toegang tot een auto of volledige OV-voorzieningen. De visie signaleert risico’s van mobiliteitsarmoede – mensen die beperkt worden in hun deelname aan maatschappij door gebrek aan vervoer. Een inclusief mobiliteitssysteem moet hier rekening mee houden, zodat elke inwoner naar elke bestemming kan komen.
• Toerisme en recreatie: De groei van het aantal toeristen zorgt voor extra druk op de bereikbaarheid van recreatiegebieden en de kust. In de zomer en tijdens evenementen kunnen wegen naar stranden en campings vollopen. Dit vraagt om maatregelen om toeristisch verkeer in goede banen te leiden, bijvoorbeeld via openbaar vervoer of fietsroutes, zodat de kust bereikbaar blijft zonder overmatige files.
• Verbinding met de Randstad: Noord-Holland Noord mag dan een eigen regio zijn, de verbinding met de Randstad (MRA) blijft essentieel voor economie en voorzieningen. Voor Westfriesland en de Kop betekent dit dat een goede aansluiting op de A7 (richting Amsterdam) en de A9/N9 (via Alkmaar richting Amsterdam) van levensbelang is. Nu de geplande snelwegverbetering A8/A7 (Zaancorridor) vertraagd is, moeten alternatieve oplossingen gevonden worden. Ook betere benutting van bestaande routes zoals de Houtribdijk (Enkhuizen–Lelystad) en de Afsluitdijk kan helpen om verkeer richting de Randstad te spreiden.

De visie: duurzame, multimodale mobiliteit voor brede welvaart

De bereikbaarheidsvisie Noord-Holland Noord schetst een toekomstbeeld van mobiliteit dat duurzaam, multimodaal en toekomstbestendig is. Enkele kernpunten van de visie:

• Wonen bij knooppunten & compacte ontwikkeling: Nieuwbouwwijken worden bij voorkeur ontwikkeld rond OV-knooppunten (stations en bus-hubs). Wonen, werken en voorzieningen komen dichter bij elkaar te liggen. Dit maakt het mogelijk om meer dagelijkse verplaatsingen te voet of met de fiets af te leggen in plaats van met de auto. Door die korte afstanden te stimuleren, blijft de extra druk op wegen beperkt. Dit principe sluit aan bij het idee van “de mobiliteitstransitie”: minder autokilometers, meer lopen, fietsen en openbaar vervoer.
• Multimodaal en voor iedereen: Alle vormen van vervoer blijven nodig om het mobiliteitssysteem in balans te houden. De visie benadrukt dat iedere inwoner moet kunnen reizen naar elke bestemming in de regio, ongeacht of men in de stad of op het platteland woont. Omdat voorzieningen in dorpen afnemen en niet iedereen toegang heeft tot elke vervoersvorm, wil men voorkomen dat mensen buitenspel komen te staan. Dat betekent extra aandacht voor groepen die risico lopen op mobiliteitsarmoede – zoals ouderen, jongeren of mensen met een laag inkomen – zodat ook zij betaalbaar en gemakkelijk kunnen reizen.
• Duurzaamheid en brede welvaart centraal: In plaats van enkel te kijken naar reistijd en economie, hanteert de visie het breder perspectief van Brede Welvaart. Hierbij horen doelen als klimaatvriendelijke mobiliteit (zero emissie in 2050), gezonde leefomgeving en sociale inclusie. Duurzaamheid staat hoog in het vaandel: het doel is een uitstootvrij mobiliteitssysteem, wat bijdraagt aan schone lucht en de gezondheid van inwoners. Daarnaast betekent brede welvaart dat ook welzijn en gelijkheid meewegen – bijvoorbeeld veiligheid in het verkeer én sociale veiligheid (je veilig voelen in trein of bus). Zo worden besluiten genomen die niet alleen de economie dienen, maar ook milieu en samenleving.
• Militaire en strategische bereikbaarheid: Een opvallend element in de visie is oog voor Defensie en crisisbestendigheid. Den Helder, met de marinehaven en offshore-industrie, is een strategische hub die goed bereikbaar moet blijven. In onrustige tijden is een snelle verbinding van Den Helder naar het Europese vasteland noodzakelijk. De visie onderstreept daarom het belang van een veerkrachtig netwerk dat ook bij calamiteiten of voor militaire logistiek functioneert. Dit maakt de regio weerbaar en benadrukt dat bereikbaarheid niet alleen een regionaal, maar ook nationaal belang dient.
• Veiligheid als prioriteit: Verkeersveiligheid krijgt topprioriteit. Het streven is nul verkeersdoden in 2050 (“Vision Zero”). Dat vergt een combinatie van infrastructuur (veilige wegen en fietspaden), technologie (bijv. slimme verkeerslichten) en educatie/handhaving (veilig rij- en fietsgedrag). Ook sociale veiligheid – je veilig voelen in het OV of op straat – valt hieronder en wordt verbeterd door bijvoorbeeld levendige stationsomgevingen en goede verlichting.
• Keuzes en focus: De regio beseft dat niet alles tegelijk kan. Er is beperkte ruimte, geld en uitvoeringscapaciteit. Daarom zet de visie een leidraad om keuzes te maken en te prioriteren. Projecten die het meeste bijdragen aan een duurzaam, robuust en inclusief mobiliteitssysteem krijgen voorrang. Samenwerking tussen gemeenten, provincie en Rijk is hierbij onmisbaar, zodat middelen efficiënt worden ingezet.
• Voorgestelde maatregelen voor betere bereikbaarheid
• Om de opgaven aan te pakken, stelt de visie een reeks maatregelen en actiepunten voor. Deze variëren van ruimtelijke ingrepen tot infrastructurele projecten en zachte maatregelen. Enkele belangrijke voorgestelde maatregelen op een rij:
• Transitgericht bouwen: Nieuwe woonwijken worden ontwikkeld als gemengde wijken rondom OV-knooppunten. Woningbouw nabij stations gaat hand in hand met kantoor- en voorzieningenontwikkeling ter plaatse. Zo ontstaan levendige wijken waar mensen dichtbij huis de trein kunnen nemen of boodschappen doen, wat autogebruik vermindert. Het merendeel van de geplande 68.000 woningen komt dan ook bij OV-knooppunten in Alkmaar, Hoorn en Dijk en Waard.
• Stationsomgevingen verbeteren: Bestaande en nieuwe stations worden ontwikkeld tot aantrekkelijke, veilige knooppunten. Denk aan het plaatsen van fietsenstallingen, winkels of koffiebars bij stations en het creëren van gezellige verblijfsruimtes. Ook worden stations beter aangesloten op fiets- en wandelroutes in de omgeving. Dit vergroot het bereik van het OV: meer mensen kunnen vlot naar het station komen en voelen zich er welkom en veilig.
• Investeren in fietsroutes: Er komt focus op herkenbare oost-west fietsroutes door de regio. Deze “fietssnelwegen” verbinden belangrijke kernen en knooppunten dwars door Noord-Holland Noord. Door snelle en comfortabele fietspaden aan te leggen (bijvoorbeeld tussen Alkmaar, Schagen, Hoorn en Den Helder) wordt de modal shift gestimuleerd. Fietsgebruik voor middellange afstanden neemt zo toe, wat files en uitstoot vermindert. Bovendien komen er meer vrijliggende fietspaden en tunnels op gevaarlijke punten (zoals drukke kruispunten) voor de verkeersveiligheid.
• Openbaar vervoer in landelijk gebied: Om ook dorpen en plattelandskernen bereikbaar te houden, zet de visie in op innovatief OV op het platteland. In samenwerking met gemeenten, werkgevers en lokale gemeenschappen worden oplossingen gezocht, zoals flexibel busvervoer op afroep, buurtbussen, of deelvervoer (bijv. deelauto’s of -fietsen) bij centrale punten. Het doel is dat ook zonder eigen auto iedereen van en naar werk, school of ziekenhuis kan komen, ongeacht de afstand tot grote stations.
• Knooppunten voor mobiliteit: Er worden mobiliteitshubs ontwikkeld op strategische locaties. Dit zijn plekken (bijvoorbeeld bij afritten van snelwegen of rand van steden) waar reizigers makkelijk kunnen overstappen tussen vervoersmiddelen. Denk aan P+R-terreinen met laadpalen, waar je de auto parkeert en op de trein of elektrische leenfiets stapt. Zulke hubs komen bijvoorbeeld bij Hoorn (A7), Heerhugowaard/Dijk en Waard en Alkmaar, om de overstap op OV en fiets te vergemakkelijken en de steden te ontlasten.
• Wegennet verbeteringen: Enkele gerichte ingrepen in het wegennet zijn voorgesteld om de doorstroming en verkeersveiligheid te verbeteren. Zo wordt gekeken naar aanpassingen aan de N9 en N99 (bijvoorbeeld omleidingswegen of verbredingen op knelpunttrajecten). De aansluiting van de A9 bij Heiloo (ten zuiden van Alkmaar) wordt verder ontwikkeld, zodat verkeer van/naar Alkmaar beter kan doorrijden. Ook het knelpunt op de A7 bij Wognum (afrit richting Hoorn) krijgt aandacht, omdat files daar de groei van woonwijken in Westfriesland hinderen. Verder bevat het Maatregelpakket Amsterdam-Hoorn afspraken om de A7/A8-corridor robuuster te maken, mogelijk met een extra rijstrook voor specifieke doelgroepen (bijv. een HOV-busstrook of vrachtverkeerstrook).
• Bereikbaarheid Maritiem Cluster Den Helder: Specifieke maatregelen worden genomen voor Den Helder en het Maritieme Cluster. Omdat Den Helder een belangrijke marinebasis en offshore-haven is, wordt gewerkt aan betere ontsluiting per weg en spoor. Zo wordt onderzocht of het spoor richting Den Helder (nu deels enkelspoor) verdubbeld of verbeterd kan worden voor meer treinverbindingen. Ook wordt gekeken naar een bypass of verbeterde route zodat het verkeer van en naar de haven niet dwars door de Helderse binnenstad hoeft. Dit ontlast de stad en zorgt dat zwaar verkeer (bijv. defensievoertuigen, vracht voor offshore) vlotter de snelweg op kan. Daarnaast wordt extra multimodale terminalcapaciteit gecreëerd in de Kop van Noord-Holland (bijv. voor overslag van goederen van weg naar water/rail).
• Spoorcapaciteit en knelpunten oplossen: Een belangrijk deel van de maatregelen betreft het versterken van het spoor. Er wordt geïnvesteerd in capaciteit op de trajecten naar de Randstad, zoals de Zaancorridor richting Amsterdam. Concrete acties zijn het verwijderen of beveiligen van spoorwegovergangen (bijvoorbeeld in Castricum en Heerhugowaard) zodat treinen vaker kunnen rijden zonder oponthoud. Ook wordt gedacht aan nieuwe of langere dubbelspoor-stukken op de lijn naar Den Helder en de Hoornse lijn, om de betrouwbaarheid te vergroten. Door deze spoorinvesteringen kan de regio meer sprinters en intercity’s krijgen, wat de reistijd verkort en de auto minder aantrekkelijk maakt.

Veel van deze maatregelen vereisen samenwerking tussen verschillende partijen. Gemeenten, de provincie Noord-Holland, het Rijk (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) en vervoersbedrijven werken samen aan de Bereikbaarheidsagenda die bij de visie hoort. Hierin worden de plannen gefaseerd uitgewerkt, van korte-termijn verbeteringen tot lange-termijn investeringen, inclusief financiering en taakverdeling. Zo ontstaat een concreet stappenplan om de ambities uit de visie te realiseren.

Wat betekent dit voor inwoners, bedrijven en de regio?

De geactualiseerde bereikbaarheidsvisie schetst een positief toekomstbeeld. Inwoners van Noord-Holland Noord kunnen rekenen op een bereikbaarheidsimpuls die hun dagelijks leven vergemakkelijkt. Concreet betekent het: minder in de file staan, betere fietsverbindingen voor woon-werk- en schoolverkeer, en een betrouwbaarder openbaar vervoer netwerk. De reistijd van bijvoorbeeld Alkmaar of Hoorn naar Amsterdam zal met verbeterde infrastructuur en OV verminderen, waardoor forenzen sneller op hun werk zijn. Ook binnen de regio wordt het eenvoudiger om zonder auto op pad te gaan – denk aan een student die in een dorp woont maar met een snelle busverbinding naar school kan, of een oudere die met een buurtbus naar het streekziekenhuis kan reizen. Daarnaast draagt de focus op actieve mobiliteit bij aan gezondere en groenere buurten: meer fietsen en lopen betekent minder uitstoot en verkeer in woonwijken, wat de leefbaarheid verhoogt.

Voor bedrijven en de economie betekent een robuust mobiliteitssysteem dat werknemers en klanten beter bereikbaar zijn. Bedrijventerreinen nabij een treinstation of snelweg profiteren van vlottere logistiek. Filevermindering op de A7 en rond Alkmaar zorgt voor minder transportkosten en betrouwbare aan- en afvoer van goederen. Sectors als toerisme en recreatie varen er wel bij als toeristen de kust en attracties goed kunnen bereiken, ook op piekdagen. Bovendien maakt een goed bereikbaar Noord-Holland Noord de regio aantrekkelijker voor nieuwe investeringen: bedrijven vestigen zich liever in een gebied dat goed verbonden is met Amsterdam, Schiphol en de rest van Nederland.

Voor de regio als geheel legt deze visie de basis voor brede welvaart op lange termijn. Investeren in de opgaven is niet alleen nodig en urgent, het levert ook meer op dan alleen regionale voordelen. Door slim te sturen op ruimtelijke ontwikkeling en multimodaliteit kan de regio de groei opvangen én de leefbaarheid verhogen. Dat betekent: economische groei zonder dat deze ten koste gaat van schone lucht, natuur of sociale samenhang. Sterker nog, de mobiliteitsplannen dragen bij aan een weerbaar en veerkrachtig Nederland als geheel – bijvoorbeeld door de militaire bereikbaarheid in Den Helder te garanderen en een alternatief te bieden als de Randstad onbereikbaar is bij calamiteiten.

Tot slot zorgt de visie voor een duidelijke koers waarlangs overheden kunnen samenwerken. Het is een leidraad voor Rijk en regio om gezamenlijk te investeren in een toekomstbestendig, robuust, duurzaam en inclusief mobiliteitssysteem. In gewoon Nederlands: alle neuzen staan dezelfde kant op om Noord-Holland Noord klaar te stomen voor de mobiliteit van de toekomst. Dankzij deze visie kunnen inwoners, bedrijven en bezoekers erop vertrouwen dat Noord-Holland Noord bereikbaar blijft – op een manier die goed is voor mens, economie én milieu.