We leven in een tijd waarin kinderen hun wereld vooral verkennen via een scherm. Een tijd waarin modder vies is, regen onhandig en buiten spelen optioneel lijkt. Ouders sturen hun kroost van jongs af aan van iPad naar PlayStation, van smartphone naar laptop, vaak uit gemak of veiligheidsoverwegingen. Maar met elke gemiste sprong in een plasje, met elke keer dat zand tussen hun boterhammen wordt geweerd, verliezen deze kinderen iets wezenlijks: hun weerstand, hun gezondheid, hun natuurlijke ontwikkeling.
“Kinderen spelen steeds minder buiten. Ze missen avontuur, beweging en vriendschappen die je alleen buiten opdoet,” waarschuwt Jantje Beton al jaren. Het klinkt als een open deur, maar in 2025 is het probleem schrijnender dan ooit. Waar kinderen vroeger na school hun fietsen pakten, door de plassen scheurden en met kapotte knieën thuiskwamen, zitten ze nu na school vooral stil. Scrollend. Klikkend. Turend naar een kunstmatig verlichte wereld.
Het contrast met vroeger is pijnlijk. Toen was buitenspelen geen activiteit die je in een agenda hoefde te plannen. Het was het leven zelf. We kwamen thuis met zand in onze sokken, modder aan onze jas, onze haren nog nat van de regenbui die we simpelweg negeerden. Die blootstelling aan de natuur, aan bacteriën, aan kleine risico’s en ongelukjes, was precies wat onze weerstand opbouwde. Ons immuunsysteem leerde door ervaring. We werden sterker door te vallen, door te rollen, door vies te worden.
Tegenwoordig lijken veel ouders vooral gefocust op ‘schoon’, ‘veilig’ en ‘op tijd’. Speeltuinen worden vervangen door beeldschermen, ravotten door scrollen. Kinderen zitten urenlang binnen, vaak op minder dan een meter afstand van hun digitale speelgoed. De wereld wordt kleiner terwijl het scherm groter wordt. Jantje Beton luidde onlangs nog de noodklok: “Eén op de zes kinderen speelt nooit buiten. Nooit. Dat is zorgwekkend. Buiten spelen is essentieel voor de mentale en fysieke gezondheid van kinderen.”
En die gezondheid gaat er snel op achteruit. Steeds meer kinderen kampen met overgewicht, bijziendheid, vitaminetekorten door gebrek aan daglicht, en een alarmerend gebrek aan sociale vaardigheden. Ze leren niet meer onderhandelen over wie de scheidsrechter is, niet meer omgaan met verliezen bij tikkertje, niet meer samen iets bouwen van takken en touw. Wat ze wél leren? Hoe je een high score haalt in een game die je speelt met iemand op de andere kant van de wereld, maar die je nooit in de ogen zult kijken.
De schermverslaving van deze generatie is deels het gevolg van gemakzucht, maar ook van angst. Ouders durven hun kinderen nauwelijks nog vrij buiten te laten spelen. Alles lijkt gevaarlijk. Het verkeer, vreemde mensen, zelfs een beetje regen. Maar hoe veilig is een binnenleven werkelijk als het leidt tot fysieke achteruitgang en mentale isolatie? Is het echte gevaar niet het stille verval dat zich binnen de muren van onze eigen huizen voltrekt?
“Buiten spelen is geen luxe, het is een basisrecht,” stelt Jantje Beton. Toch behandelen we het alsof het een vrijblijvende hobby is. Veel woonwijken bieden nauwelijks nog aantrekkelijke speelplekken. Pleintjes worden volgezet met auto’s, grasvelden verdwijnen onder stenen, en speeltuinen worden ingeruild voor parkeerplaatsen. Ook de schoolpleinen zijn steeds kaler, steeds strakker, steeds minder uitdagend.
De ironie is dat we juist in onze poging om kinderen te beschermen, hen verzwakken. Hun immuunsysteem krijgt geen kans om zich te ontwikkelen, hun spieren bouwen geen kracht op, hun longen ademen te weinig frisse lucht. Zelfs de mentale weerbaarheid blijft achter: buiten spelen leert je omgaan met teleurstelling, met vallen, met nat worden, met grenzen verleggen. Op een scherm wordt alles netjes voor je afgebakend en gecontroleerd.
Het is niet te laat. Er is een kentering mogelijk, als we maar durven. Meer groene speelplekken, minder schermtijd, minder bemoeienis van volwassenen die overal regeltjes voor willen maken. Kinderen moeten weer kunnen ontdekken, vies mogen worden, risico’s leren nemen. Laten we als samenleving erkennen dat een schram op de knie minder schadelijk is dan een leven vol inactiviteit.
Volgens Jantje Beton spelen kinderen die dagelijks buiten komen niet alleen gezonder, maar zijn ze ook gelukkiger: “Buiten spelen maakt kinderen creatiever, fitter en socialer. Dat zijn geen luxe kwaliteiten, dat zijn levensvaardigheden.”
De boodschap is simpel: geef kinderen hun modder terug. Geef ze hun zandbakken, hun bomen, hun slootjes. Gun ze vieze handen en natte sokken. Laat ze klimmen, rollen, vallen, en weer opstaan. Niet alleen voor hun gezondheid, maar voor wie ze mogen worden.
Ontdek meer van Westfriesland Praat
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.