WEST-FRIESLAND – De zomer van 2025 gaat Europa niet alleen in met hittegolven, maar ook met zorgwekkende meldingen van legionella-uitbraken. In het Oostenrijkse plaatsje Vorarlberg werden recent tientallen besmettingen gemeld. Een deel daarvan leidde zelfs tot ziekenhuisopnames. De bron? Dat bleek een vervuilde koeltoren in een industrieel gebied te zijn. Een incident dat duidelijk maakt hoe snel legionellabacteriën zich via aerosolen kunnen verspreiden. En ook hoe kwetsbaar onze infrastructuur is bij gebrekkig onderhoud.
Steeds meer mensen besmet met legionella
Het aantal mensen dat ziek wordt van legionella loopt al jaren langzaam op. Ruim tien jaar geleden werden er jaarlijks zo’n 180 gevallen van legionellabesmetting gemeld. In 2023 steeg dat aantal echter naar bijna 700, volgens de meest recente cijfers van het RIVM. Hoewel de bacterie meestal niet dodelijk is, kan ze wel serieuze gezondheidsproblemen veroorzaken. Vooral ouderen en mensen met een verzwakte gezondheid lopen risico: bij hen kan een regionale besmetting leiden tot een zware longontsteking. Meestal raken mensen besmet door het inademen van kleine waterdruppels waarin de bacterie zit, bijvoorbeeld via nevel uit douches of airco’s. En juist in de zomer, als het warm en vochtig is, groeit de kans op besmetting. De toename in meldingen hangt samen met meerdere factoren. Denk aan verouderde installaties, klimaatverandering én onvoldoende bewustzijn bij bedrijven en instellingen die installaties beheren waar water langdurig stil kan staan; bijvoorbeeld in koeltorens, douches, luchtbevochtigingssystemen en drinkwaterleidingen.
Vakantieperiode extra risicovol
De zomer is een beruchte risicoperiode voor legionellabesmettingen. Niet alleen vanwege de warme temperaturen, maar ook omdat installaties in hotels, sportaccommodaties of vakantieparken soms wekenlang niet worden gebruikt. Stagnatie van waterstromen vergroot de kans op bacteriegroei aanzienlijk. Deskundigen benadrukken dan ook het belang van structureel beheer. Dat begint met inzicht: waar bevinden zich de risicopunten in een gebouw? Welke maatregelen zijn nodig om verspreiding te voorkomen? En wie houdt het toezicht? Een professioneel opgesteld legionellabeheersplan is dan ook cruciaal. Niet als verplicht document dat onderin een lade verdwijnt, maar als levend werkmiddel dat periodiek wordt herzien en afgestemd op de actuele situatie van een gebouw of installatie.
Onafhankelijk toezicht essentieel
Uit recent onderzoek van de Inspectie Leefomgeving en Transport blijkt dat veel organisaties worstelen met de juiste uitvoering van beheersmaatregelen. Soms ontbreekt kennis, maar vaker ontbreekt tijd of prioriteit. Daardoor worden spoelrondes overgeslagen, worden logboeken onvolledig bijgehouden of wordt te laat gereageerd op positieve meetuitslagen. Om dat te voorkomen, kiezen steeds meer instellingen voor samenwerking met onafhankelijke adviesbureau’s die gespecialiseerd zijn in risicobeoordeling, planvorming en periodieke controles. Het grote voordeel daarvan is objectiviteit: geen belang bij het verkopen van installaties of systemen, maar gericht op naleving van wet- en regelgeving en het beperken van gezondheidsrisico’s. Juist omdat legionella zich niet aan landsgrenzen houdt – zoals de recente uitbraak in Oostenrijk aantoont – is proactief handelen belangrijker dan ooit.
Nieuwe aandacht na incidenten
De belangstelling voor legionellabeheer piekt vaak pas ná incidenten. Zo werd in juli 2024 in een Nederlands verzorgingshuis een legionellabesmetting vastgesteld bij drie bewoners. Hoewel de besmettingsbron snel werd ingeperkt, bleek uit inspecties dat er jarenlang geen volledige risicobeoordeling was uitgevoerd. De leidinggevenden gingen uit van oude rapporten en mondelinge overdrachten — met alle gevolgen van dien. Het voorbeeld staat niet op zichzelf. Jaarlijks worden tientallen instellingen op de vingers getikt vanwege tekortkomingen in het beheer. Tegelijkertijd zien experts ook positieve ontwikkelingen: installateurs en facilitair managers nemen steeds vaker initiatief om installaties opnieuw in kaart te brengen, en gebruikers worden bewuster van hun eigen rol – bijvoorbeeld door douches na vakantie eerst een minuut door te laten lopen of warmwaterinstallaties juist boven de 60 graden te houden.
Preventie blijft mensenwerk
De bestrijding van legionella vraagt geen spectaculaire techniek of peperdure investeringen. Wat het vooral nodig heeft, is structurele aandacht. Wie inzicht heeft in zijn installaties, weet waar risico’s ontstaan. En hoe ze beheerst kunnen worden. Een legionellabeheersplan vormt daarbij het fundament. Het beschrijft welke risico’s zijn vastgesteld, welke beheersmaatregelen vereist zijn, hoe die gemonitord worden en wie waarvoor verantwoordelijk is. Maar dat plan moet ook actueel gehouden worden: gebouwen veranderen, gebruik verandert, installaties verouderen. Het is geen kwestie van één keer goed regelen — het is een doorlopend proces. Daarom kiezen veel organisaties ervoor om hun legionellapreventie onder te brengen bij onafhankelijke adviesbureau’s. Niet om het probleem ‘uit te besteden’, maar om ervoor te zorgen dat wetgeving, techniek en praktijk elkaar blijven versterken.
Van rapport naar verantwoordelijkheid
Of het nu gaat om een zorginstelling, school, sporthal of vakantiepark: legionella risico’s zijn reëel. Maar ze zijn ook beheersbaar. Wat daarvoor nodig is, zijn geen paniekmaatregelen, maar degelijk inzicht, goede afspraken en regelmatig toezicht. Met de juiste kennis én de juiste mensen aan tafel kunnen incidenten zoals die in Oostenrijk worden voorkomen. Nederland hoeft geen slachtoffer te worden van laksheid of onwetendheid. Veiligheid begint met verantwoordelijkheid nemen, en die begint bij bewustzijn.
Ontdek meer van Westfriesland Praat
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.